Trên mạng xã hội, một hiện tượng đáng lo ngại đang xuất hiện khi nhiều tài khoản ẩn danh lợi dụng vụ lật tàu Vịnh Xanh58 ở vịnh Hạ Long để biến đau thương của người khác thành công cụ kiếm tìm sự chú ý và tương tác. Vụ tai nạn đau thương này đã xảy ra vào ngày 19/7 trên vịnh Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh, khiến 35 người thiệt mạng, 4 người mất tích và 10 người được cứu sống.

Một số cá nhân và tổ chức đã lợi dụng công nghệ AI để tạo ra những hình ảnh và câu chuyện với mục đích duy nhất là thu hút người xem. Họ mô tả các khoảnh khắc sinh tử, cảnh người rơi xuống biển hay gương mặt thất thần của nạn nhân. Những nội dung này thường sử dụng thủ pháp kể chuyện gián đoạn, mập mờ, khơi gợi sự tò mò và dẫn dụ người đọc nhấn vào các đường link ‘đọc tiếp’ trong phần bình luận. Những đường link này đưa người dùng tới các trang tổng hợp tin tức trôi nổi.

Mặc dù một số bài viết có ghi dòng chú thích nhỏ như ‘nội dung hư cấu’ hay ‘hình ảnh chỉ mang tính minh họa’, nhưng với cách trình bày lẫn lộn thật – giả, không ít người dùng mạng vẫn bị đánh lừa. Không dừng lại ở đó, những trang tin giả còn sử dụng lại các video cũ từ những vụ việc đau lòng khác, thay tiêu đề, chỉnh lại nội dung để tái sử dụng cho vụ tai nạn lần này.

Hệ quả là những câu chuyện sai lệch, bóp méo sự thật được lan truyền chóng mặt, tạo ra một làn sóng thông tin độc hại, làm tổn thương thêm người trong cuộc và khiến dư luận hoang mang. Luật sư Đào Thị Bích Liên, Đoàn luật sư TP.HCM, Chi hội phó Chi hội Luật sư, Hội Bảo vệ quyền trẻ em TP.HCM, cho biết những hành vi cố ý tạo dựng và phát tán thông tin mang tính sai sự thật, hoặc xuyên tạc trên mạng xã hội, là hành vi trái pháp luật và cần phải xử lý nghiêm.

Theo bà Liên, những hành vi này vi phạm điểm d khoản 1 Điều 8 Luật An ninh mạng 2018, ‘thông tin sai sự thật gây hoang mang trong nhân dân, gây thiệt hại cho hoạt động kinh tế – xã hội, gây khó khăn cho hoạt động của cơ quan nhà nước hoặc người thi hành công vụ, xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân khác’.

Tùy mức độ và hậu quả hành vi, việc thông tin trên sẽ bị xử phạt hành chính hoặc xử lý hình sự nếu cấu thành tội phạm. Về xử phạt hành chính, cá nhân vi phạm sẽ bị xử phạt từ 5 – 10 triệu đồng, tổ chức vi phạm sẽ bị xử phạt từ 10 – 20 triệu đồng. Đồng thời, buộc gỡ bỏ thông tin sai sự thật, gây nhầm lẫn, hoang mang dư luận.

Nếu hành vi gây hậu quả nghiêm trọng, như làm gia tăng hoang mang dư luận, ảnh hưởng tâm lý gia đình nạn nhân, hoặc cản trở công tác cứu hộ, có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 331 Bộ luật Hình sự về tội lợi dụng các quyền tự do dân chủ. Trường hợp bịa đặt hoặc loan truyền những điều biết rõ là sai sự thật nhằm xúc phạm nghiêm trọng nhân phẩm, danh dự hoặc gây thiệt hại đến quyền, lợi ích hợp pháp của người khác thì có thể bị truy cứu về tội vu khống theo Điều 156 Bộ luật Hình sự.