Trong quá trình tìm kiếm và xác định danh tính hài cốt liệt sĩ, các chuyên gia gặp phải khó khăn khi xử lý các mẫu xương lâu năm do đã bị phân hủy nặng sau thời gian dài chôn cất. Theo Tiến sĩ Trần Trung Thành, Phó Giám đốc phụ trách Trung tâm Giám định ADN, Viện Sinh học, khoảng 30% số mẫu thu thập không cho ra kết quả sau khi giám định. Điều này cho thấy việc xác định danh tính của các liệt sĩ gặp phải nhiều khó khăn và thách thức.
Từ tháng 7/2019 đến nay, Trung tâm Giám định ADN đã phát triển 13 quy trình, thực hiện 800 đợt tách chiết ADN từ các mẫu xương lâu năm, tương đương khoảng 8.000 mẫu hài cốt liệt sĩ. Tỷ lệ tách chiết thành công dựa trên công nghệ phân tích ADN ty thể đạt 22%, góp phần trả lại danh tính nhiều liệt sĩ và giải mã được nhiều hệ gen của hài cốt liệt sĩ. Hiện tại, trung tâm đang lưu trữ khoảng 7.000 mẫu hài cốt liệt sĩ và có công suất giám định 4.000 mẫu/năm.
Để nâng cao năng lực giám định hài cốt trong chiến tranh, dự án ODA không hoàn lại “Nâng cao năng lực giám định hài cốt trong chiến tranh thông qua hợp tác phát triển, chuyển giao công nghệ và tiếp nhận trang thiết bị, hóa chất, vật tư tiêu hao” do Chính phủ Hoa Kỳ tài trợ đã được triển khai. Dự án này nhằm phát triển một hệ thống toàn diện để đối khớp ADN từ hài cốt bị phân hủy nặng với ADN từ các gia đình đang tìm kiếm người thân.
Khi áp dụng công nghệ phân tích ADN mới, cho phép khớp nối các mẫu không giới hạn dòng mẹ, đồng thời chấp nhận các mẫu họ hàng xa của cả dòng bố và dòng mẹ, số mẫu đối khớp thành công đạt 70/100 mẫu. Công nghệ mới được lựa chọn nhờ ứng dụng công nghệ giải trình tự thế hệ mới kết hợp phân tích các chỉ thị di truyền SNP trên gen nhân, cho phép xác định quan hệ huyết thống xa đến 4-5 thế hệ.
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Phí Quyết Tiến, Phó Viện trưởng Viện Sinh học, cho biết công nghệ mới này có khả năng phân tích các mẫu ADN bị phân mảnh với độ tuổi mẫu từ 50-70 năm. Viện đã chủ động đầu tư nghiên cứu, tiếp cận và làm chủ công nghệ hiện đại trong lĩnh vực giám định ADN, không chỉ mang ý nghĩa chuyên môn, mà còn thể hiện tầm nhìn chiến lược trong việc hiện thực hóa các chủ trương lớn của Đảng.
Đặc biệt, Viện Sinh học đã tích cực đẩy mạnh hợp tác quốc tế để tiếp cận các công nghệ mới trong lĩnh vực giám định ADN. Sự hỗ trợ từ các đối tác quốc tế đã giúp Viện nâng cao năng lực và kỹ thuật trong việc xác định danh tính hài cốt liệt sĩ.
Viện Sinh học cũng đã và đang tích cực phối hợp với các cơ quan chức năng, địa phương để tiếp tục triển khai dự án và áp dụng công nghệ mới vào thực tiễn. Qua đó, hy vọng rằng sẽ có thêm nhiều hài cốt liệt sĩ được xác định danh tính, giúp an ủi và mang lại niềm tin cho các gia đình đang tìm kiếm người thân.
Với những nỗ lực không ngừng nghỉ của Viện Sinh học và các cơ quan liên quan, dự án ODA không hoàn lại “Nâng cao năng lực giám định hài cốt trong chiến tranh” được kỳ vọng sẽ góp phần giải quyết một phần khó khăn trong việc xác định danh tính hài cốt liệt sĩ. Cùng với đó, Viện sẽ tiếp tục phấn đấu để có thể áp dụng các công nghệ mới vào thực tiễn, nhằm nâng cao hiệu quả trong công tác giám định.